یکی از راه‌های اصلی کسب درآمد توسط دولت‌ها، اخذ مالیات است که اساساً برای ارائه خدمات به شهروندان تعیین و وضع می‌شود. معمولاً، مالیات‌هایی که توسط دولت‌ها اخذ می‌شود و مالیات بر ارزش افزوده به دو دسته مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می‌شوند و هر کدام از این دسته‌بندی‌ها به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند.
یکی از انواع مالیات غیرمستقیم همان مالیات ارزش افزوده است. این نوع به دلیل ارزش افزوده‌ای که در فرآیند تولید کالاها و خدمات ایجاد می‌شود، به صورت مرحله‌ای اخذ می‌شود و در نهایت به صورت غیرمستقیم از خریداران یا مصرف‌کنندگان آن کالا اخذ می‌شود.
در این مقاله، شرکت حسابداری پارس حسابان قصد دارد تمام مراحل و توضیحات اساسی درباره این نوع مالیات را ارائه دهد تا به شما راهنمایی کند. همچنین، مجموعه ما انواع خدمات حسابداری را ارائه می‌دهد، از جمله ارائه خدمات مشاوره و ثبت نام در سامانه مودیان، انجام امور مالیاتی، و ارائه کلید خدمات حسابداری.
سامانه مالیات بر ارزش افزوده چیست؟
مالیات ارزش افزوده نوعی مالیات عمومی است که بر عموم کالاها و خدمات، به جز موارد معاف، اعمال می‌شود و از ارزش افزوده کالاها و خدمات در مراحل مختلف تولید و توزیع، به صورت چند مرحله‌ای، اخذ می‌شود.
انواع مالیات بر ارزش افزوده
سه نوع هستند که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم:
مالیات ارزش افزوده تولیدی:
در این نوع ، مبلغ اضافی که در فرآیند تولید کالاهای مصرفی و سرمایه‌ای ایجاد می‌شود، اعمال می‌شود. به عبارت دیگر، بنگاه‌های اقتصادی با فروش کالاهای خود درآمد مالیاتی کسب نمیکنند.
مالیات ارزش افزوده مصرفی:
در این نوع، مالیات بر همه مصارف ناخالص سرمایه‌گذاری، براساس مقدار کالاها و خدمات مصرفی محاسبه می‌شود و اعمال می‌گردد.
مالیات بر ارزش افزوده درآمد:
این نوع مالیات بر فروش خالص تولید کالاها اعمال می‌شود. پس از کسر هزینه استهلاک از سرمایه‌گذاری خالص، ارزش افزوده از نوع درآمد به آن تعلق می‌گیرد.
محاسبه آن با استفاده از نرم‌افزارهای حسابداری پیشرفته و حرفه‌ای، بر اساس درآمد اعلامی در اظهارنامه‌ها انجام می‌شود.
چه فعالیت‌هایی مشمول این مالیات هستند؟
گستردگی محصولات و خدمات مشمول قانون این نوع مالیات به عمده کسب‌وکارها و واحدهای صنفی می‌رسد. در اولین مرحله اجرای این قانون، واردکنندگان، صادرکنندگان، و کلیه فعالان اقتصادی با سقف مشخصی از درآمد موظف به پرداخت شدند.
اما در حال حاضر، کسب‌وکارهای زیادی باید ارزش افزوده را در قیمت‌های خود حساب کنند.
فهرست مشمولین قانون مالیات بر ارزش افزوده شامل موارد زیر است:
- فروشندگان آهن‌آلات، طلا و جواهر
- صاحبان کارگاه‌های صنعتی (صنفی و غیرصنفی)
- صاحبان هتل، نمایشگاه‌ها و فروشگاه‌های خودرو، بنگاه معاملات املاک، تالارهای پذیرایی و رستوران‌ها، تعمیرگاه‌های مجاز خودرو، چاپ خانه داران، سینماها، تماشاخانه‌ها و مکان‌های تفریحی و ورزشی
- صاحبان دفاتر اسناد رسمی، دفاتر خدمات مسافرتی و جهانگردی، مراکز ارتباطات رایانه‌ای، خدمات ارتباطی و دفاتر خدمات دولت الکترونیک
- چلوکبابی‌ها، سالن‌های غذاخوری، سفره‌خانه‌های سنتی و اغذیه فروشی‌های زنجیره‌ای با مالکیت واحد
همانگونه که از لیست بالا آشکار است، در طول زمان، کسب‌وکارهای مختلف با انجام فعالیت‌های گوناگون، مورد پرداخت قرار گرفتند. بنابراین، نیاز است که صاحبان این کسب‌وکارها به قوانین حاکم نظام امور مالیاتی، شرایط و نحوه پرداخت و انواع معافیت‌ها آگاه باشند.
انواع معافیت‌های مالیات بر ارزش افزوده
بسیاری از حوزه‌های کسب‌وکار از پرداخت مالیات، از جمله مالیات ارزش افزوده، معاف هستند. در طول زمان، فرصتی برای تغییرات در فهرست معافیت‌ها و افزودن یا کاهش مشاغل معاف وجود دارد.
بر اساس آخرین تغییرات ، مشاغل زیر معاف از پرداخت ارزش افزوده هستند:
- تولیدکنندگان محصولات کشاورزی و مشاغل آماده سازی و بسته‌بندی آن
- دامپروری‌ها و مشاغل مرتبط با نگهداری دام
- فروشندگان کالاهای پرمصرف سبد تغذیه خانوار (گوشت قرمز، مرغ، ماهی، لبنیات، نانوایی، خواربار، میوه و سبزی فروشی)
- عرضه کنندگان غذای آماده مانند رستوران‌های بیرون‌بر
- مشاغل مربوط به کاغذ و مطبوعات و چاپ
- لوازم پزشکی و توانبخشی
- ارائه دهندگان خدمات بورس، بانک و بیمه
- شرکت‌های تامین نیروی انسانی و خدماتی
- مشاغل مربوط به تعمیر و نگهداری کالاهای نظامی، دفاعی و امنیتی
- کالاهای سرمایه‌ای مانند انواع شمش طلا و فرش دستباف
فهرست معافیت‌ها با تغییرات زیادی همراه است. اما به طور معمول، موارد بالا عضو همیشگی این فهرست محسوب می‌شوند. در صورتی که فعالیت و کسب‌وکار شما جزو یکی از موارد بالا باشد، می‌توانید از معافیت‌ها استفاده کنید.
نرخ مالیات بر ارزش افزوده به چه صورت محاسبه می‌شود؟
در کشورهای مختلف، نرخ این نوع مالیات بر اساس شرایط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی آنها متفاوت است. در کشور ما، در ابتدای هر سال و بر اساس میزان تورم ایجاد شده در سال گذشته تعیین می‌شود.
در حال حاضر، مالیات ارزش افزوده در ایران نه درصد است. از این نه درصد، سه درصد به عنوان عوارض به شهرداری‌ها و دهیاری‌ها تعلق دارد، یک درصد به حوزه سلامت و 27 صدم درصد به توسعه ورزش همگانی اختصاص می‌یابد.
طبیعتاً، این نرخ 9٪ دائمی نیست و ممکن است به شرایط اقتصادی کشور، توسط قانون‌گذاران، افزایش یا کاهش پیدا کند.
نحوه ثبت اظهارنامه مالیات ارزش افزوده
میزان این مالیات به صورت فصلی، به این معناست که شرکت‌ها و کسب‌وکارهای مشمول باید هر سه ماه یکبار پرداخت کنند. برای انجام این کار، زمان تا دو هفته پس از پایان هر فصل به آنها اجازه داده می‌شود تا با مراجعه به سامانه ، مبلغ خود را پرداخت کنند تا جریمه دیرکرد به آنها تعلق نگیرد.
پرداخت مبالغ در این سامانه به صورت آنلاین و غیرحضوری صورت می‌گیرد. افرادی که برای اولین بار این کار را انجام می‌دهند، نیاز به انجام مراحل زیر دارند:
- ابتدا مراحل ثبت نام را پشت سر بگذارند.
- نام کاربری و رمز عبور خود را دریافت کنند.
- سپس، اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده را بر اساس نوع فعالیت خود تکمیل کنند.
- سال عملکرد و دوره مالی را انتخاب کنند.
- اطلاعات مربوط به مشخصات مودی، فروش، صادرات و واردات را وارد کنند.
- به مرحله محاسبه مانده مالیات و عوارض برسند.
- پس از تایید اطلاعات، اظهارنامه را ارسال کنند.
جریمه عدم ارسال مالیات بر ارزش افزوده در موعد مقرر
سازمان امور مالیاتی کشور برای ارسال اظهارنامه ارزش افزوده، یک مهلت مشخص را تعیین می‌کند و در صورت عدم ارسال اظهارنامه توسط مودیان در زمان مقرر، جریمه به آنها تعلق می‌گیرد. این جریمه‌ها به هیچ وجه قابل بخشش نمی‌باشند.
حتی در صورت عدم داشتن فعالیت مالی، شرکت‌ها یا اشخاص حقیقی و حقوقی موظف به ارسال اظهارنامه ارزش افزوده به سازمان هستند. برای جلوگیری از تعلق جریمه، ضروری است که اظهارنامه ارزش افزوده به همراه مدارک مربوطه ارسال شود.
مواردی که باعث تخصیص جریمه به مالیات می‌شوند عبارتند از:
- عدم ثبت نام در سامانه در مهلت تعیین شده.
- عدم صدور صورتحساب به خریدار کالا یا خدمات.
- ثبت نادرست ارزش پولی کالا یا خدمات در فاکتور رسمی که کد اقتصادی دارد
- عدم تکمیل اطلاعات صورت حساب قانونی توسط فروشنده.
- عدم ارائه اظهارنامه قانونی.
- عدم ارائه دفاتر قانونی پلمپ شده شرکت‌ها و موسسات مشمول قوانین مالیاتی.
مودیان در صورت عدم پرداخت بدهی یا تقسیط آن در مهلت تعیین شده، علاوه بر پرداخت مالیات، موظف به پرداخت جریمه نیز می‌باشند.
مزایای مالیات بر ارزش افزوده چیست؟
همانطور که در اغلب ابزارهای اقتصادی و قوانین مالیاتی دیگر، مالیات نیز مزایا و معایبی دارد. از جمله مزایای آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1.گسترش پایه مالیاتی:
مالیات ارزش افزوده بخش‌هایی از اقتصاد که تحت پوشش دادن آنها با استفاده از سایر روش‌ها مانند مالیات بر فروش دشوار است را پوشش می‌دهد.
2.افزایش درآمدهای مالیاتی:
استفاده از مالیات ارزش افزوده به دلیل گسترش ، منجر به افزایش درآمدهای مالیاتی می‌شود.
3.کاهش هزینه اخذ مالیات:
مالیات بر ارزش افزوده، مکانیزمی خود‌اجرایی دارد؛ بنابراین احتمالاً هزینه‌های جمع‌آوری در مقایسه با سایر روش‌های اخذ مالیات، کمتر خواهد بود.
سخن پایانی
در این مقاله، به طور خلاصه به توضیح مفهوم و ماهیت مالیات بر ارزش افزوده پرداختیم و با قوانین و روش‌های پرداخت آن آشنا شدیم.همچنین با کالاها و خدمات مشمول و معاف از این قانون نیز آشنا شدیم. تیم مالی و مالیاتی پارس حسابان با دانش و تخصص خود می‌تواند شما را در انجام هرچه بهتر این تکالیف قانونی همراهی کند.