قانون مالیات‌های مستقیم مجموعه‌ای از مقررات مالیاتی است که افراد و نهادها را ملزم به پرداخت مالیات به دولت می‌کند. این مالیات شامل مواردی مانند مالیات بر درآمد، مالیات بر املاک و مالیات بر ارث است. میزان مالیات پرداختی بر اساس توانایی مالی افراد تعیین شده و هرچه درآمد یا دارایی فرد بیشتر باشد، مالیات او نیز افزایش می‌یابد.
به‌عنوان مثال، در مالیات بر درآمد، افرادی که درآمد بالاتری دارند، مبلغ بیشتری پرداخت می‌کنند. مالیات‌های مستقیم، مستقیماً بر عهده شخص مشمول بوده و قابلیت انتقال به فرد دیگری را ندارند. این مالیات نقش مهمی در تأمین منابع مالی دولت و برقراری عدالت اقتصادی دارد. مجموعه پارس حسابان در ادامه به بررسی جزئیات بیشتری از این قانون می‌پردازد.
انواع مالیات‌های مستقیم و کاربردهای آن
مالیات‌های مستقیم به‌طور مستقیم از دارایی یا درآمد اشخاص دریافت می‌شوند و نقش مهمی در تأمین بودجه دولت و تحقق عدالت اجتماعی دارند. این مالیات‌ها به به دسته های زیر تقسیم می‌شوند:
۱. مالیات بر درآمد املاک
یکی از انواع مالیات بر درآمد، مالیات املاک است. این مالیات به افرادی تعلق می‌گیرد که از طریق اجاره دادن ملک خود کسب درآمد می‌کنند. طبق قانون، ۷۵ درصد از مجموع اجاره دریافتی سالانه مشمول مالیات می‌شود. اما برای جبران هزینه‌های نگهداری و تعمیر ملک، ۲۵ درصد از مبلغ اجاره به‌صورت خودکار معاف از مالیات در نظر گرفته می‌شود. تعیین دقیق مبلغ مالیات بر درآمد املاک، توسط اداره امور مالیاتی انجام می‌گیرد.
۲. مالیات بر درآمد حقوق
مالیات بر درآمد حقوق که با نام مالیات بر دستمزد نیز شناخته می‌شود، به حقوق دریافتی کارمندان و کارگران تعلق دارد. این نوع مالیات جزء مالیات‌های تکلیفی است. به این معنی که کارفرما موظف است مالیات را از حقوق کارمندان کسر کرده و به سازمان امور مالیاتی پرداخت کند. در واقع، کارمند به‌صورت مستقیم نقشی در پرداخت ندارد و همه مراحل توسط کارفرما انجام می‌شود.
۳. مالیات بر درآمد مشاغل
این مالیات شامل افرادی می‌شود که دارای کسب‌وکار مستقل هستند و به‌عنوان اشخاص حقیقی فعالیت اقتصادی دارند. سازمان مالیات، صاحبان مشاغل را به سه گروه اصلی تقسیم می‌کند:
- گروه اول شامل مشاغل بزرگ و پر درآمد مانند کارخانه‌ها، هتل‌های سه ستاره به بالا و صرافی‌ها است.
- گروه دوم شامل مشاغلی با درآمد بین ۱۰ تا ۳۰ میلیارد ریال یا بیشتر از ۳۰ میلیارد ریال می‌شود.
- گروه سوم مشاغلی هستند که درآمد کمتری دارند و براساس فاکتورهای دیگر ارزیابی می‌شوند.
میزان مالیات برای هر گروه بسته به نوع و حجم فعالیت اقتصادی آن‌ها متفاوت است.
۴. مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی
این نوع مالیات به شرکت‌ها و سازمان‌هایی تعلق دارد که به‌عنوان اشخاص حقوقی ثبت شده‌اند. شامل شرکت‌های خصوصی، مؤسسات، شرکت‌های دولتی و حتی شعبه‌های شرکت‌های خارجی فعال در کشور می‌شود. درصدی از سود خالص این نهادها به‌عنوان مالیات پرداخت می‌گردد. به‌طور طبیعی، هرچه سود شرکت بیشتر باشد، میزان مالیات نیز افزایش می‌یابد.
۵. مالیات بر درآمد اتفاقی
مالیات بر درآمد اتفاقی شامل درآمدهایی است که از راه‌های غیرمعمول و ناگهانی به‌دست می‌آید. مانند دریافت هدیه یا بخشش رایگان، دریافت جایزه از قرعه‌کشی‌ها یا مزایده‌ها، یا درآمدهای مشابهی که بدون کسب‌وکار یا اشتغال حاصل شده‌اند. طبق قانون، اشخاصی که این نوع درآمد را به‌دست می‌آورند، موظف به اجرای قانون مالیات‌های مستقیم هستند.
چه کسانی مشمول مالیات‌های مستقیم هستند؟
مالیات‌های مستقیم به اشخاص حقیقی و حقوقی تعلق می‌گیرد و شامل سه گروه اصلی می‌شود. گروه اول، تمام افرادی را دربرمی‌گیرد که چه در داخل ایران ساکن باشند و چه در خارج از کشور، دارای املاک یا دارایی‌هایی در ایران هستند. گروه دوم شامل افراد مقیم ایران است که چه در داخل کشور و چه از منابع خارجی، درآمد کسب می‌کنند و ملزم به پرداخت مالیات بر درآمد خود هستند. در نهایت، گروه سوم مربوط به اشخاصی است که در خارج از ایران زندگی می‌کنند اما از طریق فعالیت‌های اقتصادی در داخل کشور، مانند سرمایه‌گذاری یا اجاره املاک، درآمد دارند. همه این افراد بسته به میزان درآمد یا دارایی خود، موظف به پرداخت مالیات بر اساس قانون مالیات‌های مستقیم یازمان امور مالیاتی هستند.
تفاوت‌های مالیات مستقیم و غیرمستقیم
مالیات مستقیم و غیرمستقیم دو روش اصلی دریافت مالیات از شهروندان هستند که تفاوت‌های اساسی با یکدیگر دارند. مالیات مستقیم به‌طور مشخص براساس نوع فعالیت افراد تعیین شده و تنها از قشرهای مرفه جامعه دریافت می‌شود، درحالی‌که مالیات غیرمستقیم بر قیمت کالاها و خدمات اعمال شده و تمامی اقشار جامعه، ازجمله افراد کم‌درآمد، به‌طور یکسان آن را پرداخت می‌کنند.
این مسئله موجب نقض عدالت مالیاتی می‌شود، زیرا برخلاف هدف اصلی مالیات که حمایت از قشر ضعیف است، فشار بیشتری بر آن‌ها وارد می‌کند. همچنین، مالیات غیرمستقیم مبلغ مشخصی ندارد و میزان آن به میزان مصرف افراد بستگی دارد، درحالی‌که مالیات مستقیم کاملاً معین و مشخص است. از نظر نحوه پرداخت نیز، مالیات مستقیم، مستقیماً توسط افراد به سازمان امور مالیاتی پرداخت می‌شود، اما مالیات غیرمستقیم به‌صورت ضمنی و از طریق قیمت کالاها و خدمات دریافت می‌شود.
سخن پایانی
انتخاب یک سیستم مالیاتی متعادل و منصفانه برای جلوگیری از فشار اقتصادی بر اقشار ضعیف جامعه ضروری است. مالیات مستقیم به دلیل شفافیت و عدالت در دریافت، روشی مؤثرتر نسبت به مالیات غیرمستقیم محسوب می‌شود که به‌طور یکسان بر همه افراد اعمال می‌شود.
ازاین‌رو، برنامه‌ریزی دقیق و مشاوره تخصصی در این زمینه می‌تواند به بهینه‌سازی پرداخت‌های مالیاتی کمک کند. شرکت پارس حسابان با ارائه خدمات مشاوره مالیاتی، تنظیم اظهارنامه و راهکارهای بهینه مالیاتی، در کنار شماست تا با رعایت قانون مالیات‌های مستقیم، هزینه‌های مالیاتی شما را کاهش داده و از حقوق مالیاتی‌تان به بهترین شکل بهره‌مند شوید.