برای پرداختن به حسابداری شرکت‌های تضامنی، بهتر است ابتدا با تعریف این نوع شرکت آشنا شویم. شرکت تضامنی نوعی از شرکت‌های تجاری است که با مشارکت حداقل دو نفر و تحت نامی مشخص برای انجام فعالیت‌های بازرگانی تشکیل می‌شود. مهم‌ترین ویژگی این شرکت‌ها، مسئولیت نامحدود شرکا در قبال بدهی‌ها و تعهدات شرکت است. به این معنا که اگر دارایی شرکت برای پرداخت بدهی‌ها کافی نباشد، هر یک از شرکا موظف به پرداخت کامل بدهی‌ها هستند. حتی اگر سهم کمتری از شرکت داشته باشند.
نام‌گذاری «تضامنی» نیز به همین دلیل است: تمام شرکا ضامن تعهدات شرکت هستند. به همین خاطر، معمولاً چنین شرکت‌هایی میان افراد معتمد، مانند دوستان یا آشنایان تشکیل می‌شود تا ریسک همکاری کاهش یابد. چراکه مشارکت با افرادی بدون سابقه تجاری مشخص یا وضعیت مالی شفاف، می‌تواند تهدیدی جدی برای بقای شرکت و سرمایه سایر شرکا باشد. در ادامه این مطلب، به بررسی نحوه ثبت حسابداری شرکت‌های تضامنی و اصول مهمی که باید در این فرآیند رعایت شود، خواهیم پرداخت.
شرکا در شرکت‌های تضامنی چه کسانی هستند؟
افرادی که پیش از تشکیل شرکت تضامنی، شرکت‌نامه یا اساس‌نامه را امضا می‌کنند، شرکای اصلی شرکت محسوب می‌شوند. بر اساس ماده ۱۲ قانون تجارت، افرادی که پس از تأسیس شرکت به آن ملحق می‌شوند نیز می‌توانند این اسناد را امضا کنند و از نظر قانونی محدودیتی برای این موضوع وجود ندارد. طبق قانون، حداقل تعداد شرکا در شرکت تضامنی دو نفر است، اما برای حداکثر تعداد شرکا سقفی تعیین نشده است. بنابراین هر تعداد فردی که تمایل به مشارکت داشته باشند، می‌توانند به‌عنوان شریک به شرکت ملحق شوند.
تشکیل شرکت‌های تضامنی
نخستین گام برای تشکیل شرکت تضامنی، رسیدن به توافق میان چند نفر برای انجام فعالیت‌های تجاری و سرمایه‌گذاری مشترک با هدف کسب درآمد و سود است. پس از حصول توافق در تمام جنبه‌ها، از جمله مقررات و نحوه همکاری، لازم است حسابی بانکی با عنوان «شرکت در شرف تأسیس» افتتاح شود. تمام آورده‌های نقدی شرکا باید به این حساب واریز گردد. در خصوص دارایی‌های غیرنقدی مانند تجهیزات اداری، دستگاه‌ها، ملزومات کاری، املاک و سایر سرمایه‌های فیزیکی، باید این اموال با رضایت کامل همه شرکا و بر اساس ارزش‌گذاری روز و منصفانه وارد شرکت شود.
در ادامه، مدیر یا مدیران شرکت با نظر و رأی تمامی شرکا انتخاب می‌شوند. سپس فرد منتخب با در دست داشتن مدارک لازم از جمله اساس‌نامه و سایر اسناد مربوطه، به اداره ثبت شرکت‌ها مراجعه کرده و مراحل قانونی تأسیس شرکت را طی می‌کند. پس از طی این فرآیند، شرکت تضامنی با نام مشخص و شماره ثبت رسمی، به‌صورت قانونی تأسیس می‌شود.
بر اساس ماده ۱۱۸ قانون تجارت، تشکیل شرکت تضامنی مشروط به دو مورد است: اول، تنظیم اساس‌نامه مطابق با قوانین و مقررات مربوطه؛ و دوم، پرداخت کامل سرمایه نقدی و تحویل و ارزیابی دقیق سهم‌الشرکه غیرنقدی توسط شرکا.
نام شرکت های تضامنی
برای شرکت‌های تضامنی، نامی مشخص و ویژه انتخاب می‌شود که بیانگر نوع فعالیت و ساختار شراکتی آن‌هاست. طبق قوانین، در نام این شرکت‌ها باید نام حداقل یکی از شرکا (و گاهی همه شرکا یا دست‌کم دو نفر از آن‌ها) ذکر شود تا ماهیت تضامنی شرکت به‌روشنی مشخص باشد. حتماً دیده‌اید برخی از این شرکت‌ها با عباراتی مانند «شرکت X و شرکا» یا «برادران Y» شناخته می‌شوند. این شیوه نام‌گذاری نشان‌دهنده ساختار تضامنی شرکت است و جایگاه قانونی آن را به رسمیت می‌شناسد.
حسابداری شرکت‌های تضامنی
همان‌طور که اشاره شد، شرکت‌های تضامنی با مشارکت حداقل دو شریک تشکیل می‌شوند. در حسابداری این شرکت‌ها، برای هر یک از شرکا باید حساب سرمایه جداگانه‌ای در دفتر کل افتتاح شود. این حساب نشان‌دهنده میزان سهم‌الشرکه هر شریک در شرکت است و به نوعی بیانگر میزان مالکیت او به‌حساب می‌آید. در دفاتر حسابداری، مجموع این حساب‌ها نمایانگر کل سرمایه شرکت خواهد بود.
با توجه به اینکه هرگونه تغییر در سرمایه شرکت‌های تضامنی باید به‌صورت رسمی در اساس‌نامه ثبت شده و در اداره ثبت شرکت‌ها نیز انعکاس یابد، ثبت دقیق این تغییرات اهمیت زیادی دارد. به همین دلیل، برای هر شریک علاوه بر حساب سرمایه، دو حساب دیگر نیز در نظر گرفته می‌شود: حساب جاری و حساب برداشت.
زمانی که شریکی از شرکت برداشت شخصی انجام می‌دهد، مبلغ برداشت‌شده به حساب برداشت او بدهکار می‌شود. در پایان سال مالی، مانده حساب برداشت به حساب جاری همان شریک منتقل می‌شود. اگر حساب جاری بستانکار باشد، نشان‌دهنده طلب شریک از شرکت است؛ و اگر بدهکار باشد، بیانگر بدهی او به شرکت خواهد بود.
انواع حساب‌ها در شرکت‌های تضامنی
در شرکت‌های تضامنی، علاوه بر حساب سرمایه شرکا، انواع دیگری از حساب‌ها نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند. دلیل اصلی این تنوع حساب‌ها، وجود محدودیت قانونی برای اعمال تغییرات مستقیم یا دوره‌ای در حساب سرمایه شرکا است. زیرا هرگونه تغییر در سرمایه باید علاوه بر درج در اساس‌نامه، به‌صورت رسمی در اداره ثبت شرکت‌ها نیز به ثبت برسد.
به همین منظور، فعالیت‌های مالی روزمره شرکت‌های تضامنی در حساب‌های زیر ثبت و پیگیری می‌شوند:
- حساب سرمایه شرکا
- حساب وام شرکا
- حساب برداشت شرکا
- حساب جاری شرکا
این حساب‌ها امکان مدیریت دقیق‌تر معاملات مالی شرکا را فراهم می‌سازند، بدون آن‌که نیاز به تغییر مداوم در حساب اصلی سرمایه باشد.
حساب سرمایه
در شرکت‌های تضامنی، حساب سرمایه بر اساس «روش سرمایه متغیر» اداره می‌شود، چرا که این حساب در طول زمان ممکن است دچار تغییرات متعددی شود. چنانچه بخشی یا تمام سهم‌الشرکه یک شریک به‌صورت دارایی‌های غیرنقدی به شرکت واگذار شود، طبق ماده ۱۲۳ قانون تجارت، این دارایی‌ها باید با حضور و موافقت کلیه شرکا ارزش‌گذاری و ارزیابی شوند.
ارزیابی دارایی‌های غیرنقدی باید بر اساس ارزش منصفانه و متعارف روز بازار صورت گیرد. علت این ارزیابی دقیق آن است که دارایی‌های شرکا پس از ورود به شرکت، به اموال شرکت تعلق می‌گیرد و باید در قالب یک شخصیت حقوقی مستقل از شخصیت شرکا ثبت شود. همچنین، این دارایی‌ها در دفاتر حسابداری شرکت باید بر مبنای اصل بهای تمام‌شده ثبت گردند تا انطباق با اصول حسابداری و الزامات قانونی حفظ شود.
تقسیم سود و زیان در شرکت‌های تضامنی چگونه حسابداری می‌شود؟
بر اساس ماده ۱۱۲ قانون تجارت، اگر میان شرکا توافقی درباره نحوه تقسیم سود و زیان صورت نگرفته باشد و در اساس‌نامه نیز نسبت مشخصی برای این موضوع تعیین نشده باشد، سود و زیان شرکت به‌تناسب سهم‌الشرکه هر شریک بین آن‌ها تقسیم می‌شود. در صورت انحلال شرکت نیز زیان‌ها به همین نسبت میان شرکا تسهیم خواهد شد.
با این حال، شرکا می‌توانند بر اساس توافقات خاص، روش متفاوتی برای تقسیم سود و زیان انتخاب کنند. به‌عنوان مثال، اگر مبلغی به‌عنوان حق‌الزحمه یا پاداش برای یکی از شرکا در نظر گرفته شود که خارج از عرف رایج باشد، ممکن است این شریک در پایان دوره مالی سهم بیشتری از سود دریافت کند. در چنین مواردی، مبنای تقسیم سود و زیان می‌تواند با رضایت همه شرکا تغییر یابد و لزوماً به نسبت سرمایه محدود نمی‌شود.
انحلال شرکت تضامنی
انحلال یک شرکت تضامنی و تأسیس شرکت جدید از همان نوع، مستلزم ارزیابی مجدد دارایی‌های شرکت است. این ارزیابی مجدد با هدف تعیین دقیق ارزش دارایی‌ها و تسهیم منصفانه حقوق و تعهدات میان شرکا انجام می‌شود و ممکن است نتایج زیر را به‌همراه داشته باشد:
- ارزیابی مجدد دارایی‌ها بر اساس ارزش‌های متعارف روز بازار، در حالی که این دارایی‌ها قبلاً بر مبنای بهای تمام‌شده در دفاتر حسابداری ثبت شده‌اند.
- شناسایی دارایی‌های نامشهود (مانند برند یا روابط تجاری) که پیش‌تر در دفاتر ثبت نشده و متعلق به شرکای قبلی هستند.
- تعیین سهم دقیق هر یک از شرکا از مجموع دارایی‌های ارزیابی‌شده، متناسب با سرمایه‌گذاری و سهم‌الشرکه آن‌ها.
- برآورد سرقفلی احتمالی برای شریک جدید (هرچند از منظر اصول حسابداری، این مورد غالباً محل بحث و کمتر قابل اتکا است).
- تعدیل نسبت تقسیم سود و زیان بر اساس شرایط جدید و تغییرات حاصل از ارزیابی مجدد دارایی‌ها.
سخن آخر
در این مقاله، به‌صورت خلاصه به بررسی مفاهیم حسابداری در شرکت‌های تضامنی و معرفی انواع حساب‌های مورد استفاده در این نوع شرکت‌ها پرداختیم. امیدواریم که این مطلب برای شما مفید واقع شده باشد. خوشحال می‌شویم با ارائه نظرات و پیشنهادهای خود، ما را در تهیه محتوای آموزشی بهتر و پربارتر یاری دهید.
پیشنهاد می‌کنیم برای آشنایی بیشتر با حسابداری سایر انواع شرکت‌ها، سایر مقالات وب‌سایت ما را مطالعه فرمایید. همچنین در صورت نیاز به مشاوره تخصصی، می‌توانید با کارشناسان ما در شرکت پارس حسابان تماس بگیرید.