اگر یکی از وراث هستید و قصد دارید سهم خود از ارث را به فروش برسانید یا در آن تصرف کنید، توجه داشته باشید که این امر تنها پس از پرداخت مالیات بر ارث و دریافت گواهی مربوطه امکانپذیر است. مالیات بر ارث، نوعی مالیات مستقیم است که به داراییها و اموال متوفی تعلق میگیرد و مسئولیت پرداخت آن بر عهده وراث خواهد بود.
مطابق آخرین اصلاحات قانون مالیاتهای مستقیم، وراث موظفاند ابتدا اظهارنامه مالیاتی را ثبت کنند. این اظهارنامه برای متوفیان بعد از تاریخ ۱ فروردین ۱۳۹۵ باید از طریق سامانه مالیاتی کشور ارائه شود. اما در مورد متوفیان قبل از این تاریخ، مراجعه حضوری به اداره امور مالیاتی محل آخرین اقامتگاه متوفی الزامی است.
در ادامه، کارشناسان شرکت پارس حسابان به تشریح کامل مراحل پرداخت مالیات بر ارث و نرخهای تعیینشده در سال ۱۴۰۴ خواهند پرداخت تا فرآیند قانونی تصرف یا فروش اموال ارثی برای شما شفافتر گردد.
مالیات بر ارث چیست و به چه چیزهایی تعلق می گیرد؟
پس از فوت هر فرد، اموال و داراییهای باقیمانده از او به وراث منتقل میشود. اما پیش از هرگونه تصرف، فروش یا انتقال رسمی این اموال، وراث موظفاند مالیات مرتبط را پرداخت نمایند؛ این مالیات تحت عنوان «مالیات بر ارث» شناخته میشود.
مالیات بر ارث شامل کلیه داراییهای متوفی، چه در داخل و چه در خارج از کشور، میشود. این داراییها ممکن است شامل سپردههای بانکی، املاک و مستغلات، خودرو، سهام، حق امتیازهایی مانند آب، برق، گاز، تلفن ثابت و همراه، همچنین حقوق مالکیت فکری نظیر حق اختراع باشد.
انواع مالیات ارث
برای تمامی اموال منقول و غیرمنقولی که پس از فوت فرد به وراث منتقل میشود، پرداخت مالیات بر ارث الزامی است. بر اساس قانون مالیاتهای مستقیم، نوع دارایی در تعیین نرخ مالیات نقش مهمی دارد و هر نوع مال مشمول نرخ خاصی از مالیات خواهد بود. مهمترین انواع مالیات بر ارث عبارتند از:
- مالیات ارث مربوط به املاک و مستغلات
- مالیات ارث خودرو و سایر وسایل نقلیه
- مالیات بر سهام، سپردههای بانکی و اوراق مشارکت
- مالیات بر سود سهام بورسی و غیربورسی
- مالیات بر حق امتیازها (آب، برق، گاز، تلفن) و حقوق مالکیت فکری مانند حق اختراع
قوانین مالیات بر ارث
مالیات ارث بهعنوان یکی از انواع مالیات بر دارایی، جایگاه ویژهای در قانون مالیاتهای مستقیم دارد و فصل مستقلی به آن اختصاص یافته است. این قانون در طی سالهای گذشته دستخوش اصلاحاتی شده است؛ از جمله، بندهای ۲ و ۳ ماده ۲۴ در سال ۱۳۸۰ و ماده ۱۷ در سال ۱۳۹۴ مورد بازنگری قرار گرفتهاند.
بر اساس تبصره ۱ ماده ۱۷، نحوه محاسبه و اعمال مالیات بر ارث برای متوفیان قبل از تاریخ ۱ فروردین ۱۳۹۵ (تاریخ اجرای قانون جدید) با متوفیان پس از این تاریخ متفاوت است. بنابراین، آگاهی از نسخه صحیح و متناسب با زمان فوت، برای محاسبه مالیات امری ضروری است.
در صورتی که نیاز به راهنمایی دقیق و مشاوره تخصصی دارید، میتوانید از خدمات مشاوره مالیاتی شرکت حسابداری پارس حسابان بهرهمند شوید.
نحوه تشکیل پرونده مالیات بر ارث و مراحل قانونی آن
وراث متوفی موظفاند ظرف مدت یک سال از تاریخ فوت، فهرستی کامل از اموال و داراییهای بهجامانده را در قالب اظهارنامه مالیات بر ارث به سازمان امور مالیاتی کشور ارائه دهند. این اظهارنامه باید همراه با مدارک زیر تسلیم گردد:
- رونوشت یا تصویر گواهیشده اسناد مربوط به بدهیها و مطالبات متوفی
- رونوشت یا تصویر گواهیشده کلیه اوراق مالکیت داراییها و حقوق مالی متوفی
- رونوشت یا تصویر گواهیشده آخرین وصیتنامه (در صورت وجود)
- رونوشت یا تصویر گواهی فوت صادره از مراجع ذیصلاح
این مدارک بهمنظور کسر دیون، هزینههای کفن و دفن و تعیین دقیق ارزش روز داراییها در زمان فوت به اداره مالیاتی ارائه میشود. پس از تشکیل پرونده، اداره امور مالیاتی موظف است داراییها را ارزیابی کرده و بر اساس نتایج بهدستآمده، مالیات متعلقه را محاسبه و مطالبه کند.
شرایط و استثنائات در محاسبه مالیات بر ارث:
الف) اگر ارزش روز داراییهای متوفی کمتر از مجموع بدهیهای محقق، واجبات مالی و عبادی، و هزینههای کفن و دفن باشد، هیچ مالیاتی بر آن تعلق نمیگیرد و در صورت پرداخت، مالیاتهای موضوع ماده ۱۷ قابل استرداد هستند.
ب) اگر ارزش ماترک بیشتر از دیون و هزینههای ذکرشده باشد، ابتدا مبالغ مزبور کسر شده و مازاد باقیمانده مشمول مالیات بر اساس نرخهای ماده ۱۷ خواهد شد.
ج) در صورتی که تمام یا بخشی از اموال مشمول مالیات نباشد، اداره امور مالیاتی مکلف است گواهی لازم مبنی بر بلامانع بودن انتقال، ثبت یا تحویل این اموال به وراث را صادر کند.
تبصره: تنها بدهیهایی قابل کسر از ماترک هستند که مستند به اسناد معتبر و مورد تأیید اداره مالیاتی باشند.
در پایان این فرآیند، گواهینامه مالیات ارث صادر شده و به وراث تحویل داده میشود. لازم به ذکر است که تا پیش از سال ۱۳۹۵، این گواهینامه یکی از شرایط صدور گواهی انحصار وراثت بود، اما در حال حاضر صدور گواهی انحصار وراثت در صلاحیت شورای حل اختلاف قرار دارد و به دریافت گواهینامه مالیاتی وابسته نیست.
مالیات بر ارث یکی از اقسام مالیات بر دارایی است که به داراییهای بهارثرسیده، داراییهای انباشته یا کشفشده تعلق میگیرد. هدف اصلی از وضع این نوع مالیات، کمک به توزیع عادلانه ثروت در جامعه و کاهش شکافهای طبقاتی است. بهطور کلی، مالیات بر دارایی ممکن است در سه قالب اعمال شود:
- مالیات بر استفاده از دارایی
- مالیات بر انتقال دارایی
- مالیات بر مالکیت دارایی
افراد مشمول مالیات اموال متوفی
نرخ مالیات بر ارث بر اساس عوامل مختلفی از جمله تاریخ فوت متوفی، نسبت وراث با متوفی و نوع داراییهای بهجامانده متفاوت است. بر اساس قانون مدنی، وراث به سه طبقه تقسیم میشوند:
- طبقه اول: شامل پدر، مادر، همسر، فرزندان و نوهها
- طبقه دوم: شامل اجداد، خواهر، برادر و فرزندان آنها
- طبقه سوم: شامل عمو، عمه، دایی، خاله و فرزندان آنها
مطابق قانون مالیاتهای مستقیم، نرخ مالیات بر ارث برای وراث طبقه دوم دو برابر و برای طبقه سوم چهار برابر نرخ تعیینشده برای وراث طبقه اول است.
شایان ذکر است که وراث طبقه اول و دوم، در صورت به ارث رسیدن اموال و داراییهای شهدای انقلاب اسلامی، از پرداخت این مالیات معاف هستند.
تفاوت نرخ مالیات قبل و بعد از سال ۱۳۹۵
در سال ۱۳۹۵، قانون مالیات بر ارث مورد بازنگری قرار گرفت. در قانون جدید، هر نوع دارایی (مانند ملک، طلا، خودرو، سپرده بانکی، سهام و …) دارای نرخ مالیاتی مشخص و مجزا است. در مقابل، برای متوفیانی که پیش از سال ۱۳۹۵ فوت کردهاند، مالیات بهصورت تجمیعی و یکجا بر کل ماترک اعمال میشود، بدون آنکه تفکیکی بر اساس نوع دارایی صورت گیرد.
نحوه پرداخت مالیات ارث
پرداخت این مالیات از طریق تکمیل اظهارنامه در سازمان امور مالیاتی کشور انجام میشود. این فرایند میتواند بهصورت حضوری از طریق مراجعه به اداره مالیاتی محل سکونت متوفی، یا غیرحضوری از طریق سامانه اینترنتی مودیان مالیاتی صورت گیرد.
اموال معاف از مالیات بر ارث کدامند؟
بر اساس قوانین جاری و بهویژه ماده ۲۵ قانون مالیاتهای مستقیم، برخی از اقلام و پرداختها مشمول مالیات بر ارث نمیشوند یا از ماترک قابل کسر هستند. این موارد شامل:
- مزایای پایان خدمت، وجوه بازنشستگی و حقوق وظیفه
- مطالبات مربوط به بازخرید خدمت، خسارت ناشی از اخراج و وجوه بیمههای اجتماعی
- مبالغ پرداختی توسط مؤسسات بیمه یا کارفرما در صورت فوت
- انواع بیمههای عمر و بیمههای زندگی
- خسارت فوت و دیه پرداختشده به بازماندگان
- اثاثیه منزل محل سکونت متوفی
- هزینههای مربوط به کفن و دفن
- بدهیهای قانونی و مستند متوفی
همچنین، وراث طبقه اول و دوم شهدای انقلاب اسلامی از پرداخت مالیات بر ارث معاف هستند.
روند پرداخت مالیات اموال متوفی چگونه است؟
برای آغاز فرآیند پرداخت مالیات بر ارث، تهیه و تنظیم مدارک مورد نیاز الزامی است. یکی از اسناد کلیدی در این مسیر، گواهی انحصار وراثت است.
مراحل دریافت گواهی انحصار وراثت:
پس از فوت متوفی و دریافت گواهی فوت، فهرستی از اموال و داراییهای او تهیه میشود.
با مراجعه به شورای حل اختلاف و دفتر اسناد رسمی، روند صدور گواهی انحصار وراثت آغاز میگردد.
برای دریافت این گواهی، لازم است شهادتنامهای رسمی تنظیم شود که در آن، سه نفر فرد بالغ و آگاه از وضعیت خانوادگی و مالی متوفی، اطلاعات خود را بهطور رسمی ثبت کنند.
ثبت اظهارنامه الکترونیکی مالیات ارث:
پس از تکمیل مدارک شامل شناسنامه و گواهی فوت متوفی، گواهی انحصار وراثت و سایر اسناد لازم، باید وارد سامانه مالیات بر ارث شده و اظهارنامه را بهصورت الکترونیکی ثبت نمایید.
- اگر کمتر از یک سال از تاریخ فوت گذشته باشد، باید فرمهای ۲۶ و ۳۴ تکمیل شوند.
- اگر بیش از یک سال از زمان فوت گذشته باشد، تنها تکمیل فرم ۳۴ کفایت میکند.
- فرم ۲۶ شامل اطلاعات مربوط به دیون و هزینههای متوفی است.
در صورت وجود هرگونه ابهام یا مشکل در فرایند ثبت اظهارنامه، میتوانید از بخش «اشکالات و پیشنهادات» سامانه استفاده کنید یا برای دریافت راهنمایی تخصصیتر، با کارشناسان شرکت حسابداری پارس حسابان در ارتباط باشید.
این شرکت علاوه بر ارائه مشاورههای تخصصی در حوزه حسابداری و مالیات، خدمات مشاوره حقوقی نیز به متقاضیان ارائه میدهد.
مراحل اداری مالیات اموال متوفی
س از تکمیل اطلاعات در سامانه الکترونیکی مالیات بر ارث، اظهارنامه باید ثبت نهایی شود. پس از این مرحله، یک کد رهگیری از طریق پیامک برای شما ارسال خواهد شد.
با دریافت کد رهگیری، امکان ویرایش اطلاعات ثبتشده دیگر وجود ندارد. بنابراین توصیه میشود پیش از نهاییسازی، تمام اطلاعات را بهدقت بررسی نمایید.
در گام پایانی، لازم است با همراه داشتن مدارک مربوطه و کد رهگیری دریافتشده، به اداره امور مالیاتی محل مربوط مراجعه نمایید.
وراث افرادی که پیش از تاریخ ۱ فروردین ۱۳۹۵ فوت شدهاند، نیازی به ثبت اظهارنامه در سامانه ندارند. در این موارد، فرآیند پرداخت مالیات بر ارث صرفاً از طریق مراجعه حضوری به اداره امور مالیاتی محل آخرین اقامتگاه متوفی انجام میشود.
بنابراین، در مورد متوفیان پیش از سال ۱۳۹۵، کل مراحل از ابتدا باید بهصورت حضوری و خارج از سامانه الکترونیکی طی شود.
کلام آخر
مالیات بر ارث یکی از الزامات قانونی در فرآیند انتقال اموال متوفی به وراث است. تا زمانی که این مالیات به طور کامل پرداخت نشود، امکان تصرف، فروش یا انتقال رسمی اموال موروثی وجود ندارد. از اینرو، وراث موظفاند با دقت و در مهلت قانونی، تکالیف مالیاتی مربوط به ارث را انجام دهند؛ در غیر این صورت، مشمول جرایم مالیاتی خواهند شد.
اگر در این مسیر به راهنمایی نیاز دارید، شرکت حسابداری پارس حسابان ماندگار آماده ارائه خدمات تخصصی در حوزه مالیات بر ارث است. این شرکت علاوه بر خدمات مالیاتی، در زمینه حسابداری، مشاوره مالی و مالیاتی نیز پاسخگوی نیازهای شما خواهد بود.