اظهارنامه برآوردی چیست؟ زمانی‌که مودیان (اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی) در موعد مقرر اظهارنامه مالیاتی خود را تسلیم نکنند یا اطلاعات مندرج در آن ناقص، نادرست یا غیرواقعی باشد، سازمان امور مالیاتی با استناد به سوابق، اطلاعات در دسترس و قرائن موجود، اقدام به تهیه یک اظهارنامه برآوردی می‌کند. این اظهارنامه مبنای مطالبه مالیات قرار می‌گیرد و ممکن است به اختلافاتی میان مودی و سازمان منجر شود. پارس حسابان در ادامه بیشتر به این موضوع خواهد پرداخت.
بررسی اظهارنامه مالیاتی برآوردی و شرایط صدور آن
اظهارنامه مالیاتی برآوردی، ابزاری است که سازمان امور مالیاتی در مواردی به کار می‌گیرد. که مودی از ارائه اظهارنامه در موعد مقرر خودداری کرده یا اطلاعات ارائه‌شده از دقت و صحت کافی برخوردار نباشد. این موضوع به‌روشنی در ماده ۹۷ قانون مالیات‌های مستقیم مورد اشاره قرار گرفته است.
با وجود تأکیدهای مکرر سازمان امور مالیاتی بر لزوم تسلیم به‌موقع اظهارنامه و اطلاع‌رسانی درباره جرایم ناشی از عدم انجام این وظیفه قانونی، همچنان برخی از مودیان از ایفای تعهدات مالیاتی خود غفلت می‌کنند. در چنین شرایطی، سازمان با استفاده از اطلاعات موجود در سامانه جامع مالیاتی و بررسی فعالیت‌های اقتصادی مودی در طول سال، اقدام به تهیه اظهارنامه برآوردی می‌کند و در ادامه از طریق صدور برگ تشخیص، مالیات مربوطه را مطالبه خواهد کرد.
چه افرادی مشمول صدور اظهارنامه برآوردی می‌شوند؟
کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که طبق قانون موظف به تسلیم اظهارنامه مالیاتی هستند. در صورتی که از انجام این تعهد خودداری کنند، مشمول صدور اظهارنامه برآوردی خواهند شد. بنابراین، این نوع اظهارنامه محدود به گروه یا صنف خاصی نیست. همچنین می‌تواند شامل تمامی مودیان مالیاتی شود که از ارائه به‌موقع اظهارنامه خود سر باز زده‌اند.
نحوه برخورد با عدم تسلیم اظهارنامه توسط اشخاص حقیقی
مطابق با ماده ۹۷ قانون مالیات‌های مستقیم، چنانچه اشخاص حقیقی به هر علت نتوانند اظهارنامه مالیاتی خود را در مهلت تعیین‌شده قانونی ارائه دهند، یا اطلاعات درج‌شده در اظهارنامه آن‌ها با مفاد فصل سوم آیین‌نامه اجرایی ماده ۹۵ همخوانی نداشته باشد، سازمان امور مالیاتی موظف است بر اساس اطلاعات در دسترس، اقدام به تنظیم اظهارنامه‌ای برآوردی برای آن‌ها کند.
شرایط صدور اظهارنامه برآوردی برای اشخاص حقوقی
بر اساس تبصره ۳ ماده ۲۲ آیین‌نامه اجرایی ماده ۲۱۹ قانون مالیات‌های مستقیم (مصوب ۹۸/۹/۹)، چنانچه اشخاص حقوقی در فرآیند تسلیم اظهارنامه مالیاتی مرتکب تخلف از موارد مشخص‌شده شوند، اظهارنامه آن‌ها از نظر قانونی فاقد اعتبار تلقی می شود. و سازمان امور مالیاتی مجاز به تهیه اظهارنامه برآوردی برای آن‌ها خواهد بود. این تخلفات شامل موارد زیر است:
- عدم ارائه ترازنامه همراه با اظهارنامه مالیاتی
- عدم ارائه صورت سود و زیان
- عدم ارائه صورت درآمد و هزینه
- عدم ارائه خلاصه درآمد و هزینه
- اعلام مبلغ صفر برای تمامی اقلام هر یک از صورت‌های مالی فوق
مبنای تهیه اظهارنامه برآوردی مالیاتی
مبنای تنظیم اظهارنامه برآوردی مالیاتی، اطلاعات و داده‌هایی است که سازمان امور مالیاتی از منابع مختلف جمع‌آوری می‌کند. در این فرآیند، درآمد مودی بر اساس اطلاعات ثبت‌شده در سامانه معاملات فصلی، گردش حساب‌های بانکی وی، و همچنین گزارش‌های تهیه‌شده توسط ممیز مالیاتی تعیین می‌شود. این گزارش‌ها باید مستند، مستدل و متناسب با نوع و گستره فعالیت اقتصادی مودی باشند تا مبنایی برای برآورد صحیح مالیات قرار گیرند.
دلایل صدور اظهارنامه برآوردی مالیاتی
اظهارنامه برآوردی مالیاتی معمولاً در دو حالت از سوی سازمان امور مالیاتی صادر می‌شود. نخست، زمانی که مودی به‌طور کلی از ارائه اظهارنامه در مهلت قانونی خودداری کرده باشد. در این شرایط، اگر اطلاعات مالی مودی در دسترس نباشد، سازمان برای برآورد درآمد و تعیین مالیات، از منابعی نظیر اطلاعات بیمه‌نامه‌ها، صورت‌وضعیت‌های مالی، داده‌های حسابداری، دارایی‌ها و سوابق نقل‌وانتقال اموال استفاده می‌کند.
حالت دوم، مربوط به زمانی است که مودی اظهارنامه‌ای ارائه داده اما آن را مطابق با مقررات قانونی تنظیم نکرده است. در این حالت نیز دو سناریو مطرح است: اگر اطلاعات مندرج در سامانه‌های مالیاتی با اظهارنامه ابرازی مودی همخوانی داشته باشد، اما مستندات کافی برای برخی هزینه‌ها ارائه نشده باشد، آن هزینه‌ها غیرقابل‌قبول تلقی شده و به درآمد مودی افزوده می‌شود. اما اگر بین اطلاعات سامانه و اظهارنامه مودی اختلاف وجود داشته باشد، سازمان امور مالیاتی می‌تواند درآمدهای مغایر و هزینه‌های فاقد مستند را به درآمد ابرازی اضافه کند. به نحوی که گویی مودی اساساً اظهارنامه‌ای تسلیم نکرده است.
مراحل مشاهده ابلاغیه‌های مرتبط با اظهارنامه برآوردی
برای دسترسی به ابلاغیه‌های مربوط به اظهارنامه برآوردی، لازم است مودیان ابتدا وارد سایت رسمی سازمان امور مالیاتی به نشانی tax.gov.ir می شوند. پس از ورود به پنل کاربری شخصی خود، گزینه کارتابل ابلاغ الکترونیک را انتخاب کنند. در این بخش، کلیه ابلاغیه‌های صادرشده از سوی سازمان، از جمله موارد مرتبط با اظهارنامه‌های برآوردی، قابل مشاهده و پیگیری خواهد بود.
زمان تنظیم اظهارنامه برآوردی
در حال حاضر، سازمان امور مالیاتی بازه زمانی دقیقی برای صدور اظهارنامه برآوردی اعلام نکرده است. با این حال، این فرآیند معمولاً در فاصله کوتاهی پس از پایان مهلت قانونی تسلیم اظهارنامه عملکرد یا اظهارنامه اصلاحی آغاز می‌شود. هدف از اجرای این مراحل، بررسی صحت اطلاعات مالیاتی، شناسایی مودیان متخلف و پیشگیری از موارد احتمالی فرار مالیاتی است.
روش‌های اعتراض به اظهارنامه برآوردی مالیاتی
در صورتی که مودیان تمایل داشته باشند به برگ تشخیص مالیات برآوردی اعتراض کنند، باید مراحل زیر را رعایت نمایند:
مهلت اعتراض: مودیان موظفند اعتراض خود را حداکثر تا ۳۰ روز از تاریخ ابلاغ برگ تشخیص مالیات ثبت کنند. این اعتراض باید از طریق سامانه tax.gov.ir انجام گیرد.
تسلیم اظهارنامه مالیاتی: علاوه بر ثبت اعتراض، مودیان باید اظهارنامه مالیاتی جدیدی که با فعالیت‌های واقعی آنان همخوانی داشته و مطابق با مقررات قانونی تنظیم شده است، همزمان با برگ اعتراض تسلیم کنند.
مراحل ثبت اعتراض به اظهارنامه برآوردی مالیاتی
برای ثبت اعتراض به اظهارنامه برآوردی، مودیان باید مراحل زیر را طی کنند:
- ابتدا وارد سایت tax.gov.ir شده و به پنل کاربری خود وارد شوند.
- سپس گزینه درخواست‌ها را انتخاب کنند.
- در این بخش، گزینه ثبت اعتراضات و شکایات را کلیک نمایند.
در صورتی که اعتراض به برگ تشخیص مالیاتی باشد، باید گزینه ممیز کل را انتخاب کنند. در غیر این صورت، اگر اعتراض مربوط به هیئت حل اختلاف مالیاتی بدوی باشد، گزینه مربوطه را انتخاب کنند.
نهایتا، اطلاعات خواسته‌شده در فیلدهای مربوطه را به دقت پر کرده و اعتراض خود را ثبت کنند.
سخن پایانی
به طور کلی، اظهارنامه برآوردی مالیاتی ابزار ضروری برای شفاف‌سازی اطلاعات مالیاتی مودیان است که در صورت عدم تسلیم اظهارنامه یا ارائه اطلاعات نادرست، توسط سازمان امور مالیاتی صادر می‌شود. این فرآیند، علاوه بر افزایش دقت در محاسبه مالیات، به جلوگیری از فرار مالیاتی کمک می‌کند.
از این رو، آگاهی از مراحل مختلف تهیه، اعتراض و پیگیری اظهارنامه برآوردی برای هر مودی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. شرکت حسابداری پارس حسابان با ارائه مشاوره‌های تخصصی و خدمات مرتبط، می‌تواند در تمامی مراحل این فرآیند به شما کمک کند. اطمینان حاصل کند که مالیات شما به درستی و در زمان مناسب محاسبه و پرداخت می‌شود.